Wiele czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych wpływa na ogólny rozwój dziecka. Część z nich ma duże znaczenie dla rozwoju mowy. Należą do nich między innymi:
- Sprawność narządów artykulacyjnych – przygotowanie ich do aktu mowy
- Psychiczna dojrzałość do mówienia – dojrzałość ośrodków mózgowych związanych z mówieniem ( z procesem syntezy i analizy)
- Dobry wzór do naśladowania – należy dać dziecku prawidłowy wzór w zakresie usprawniania i doskonalenia aparatu artykulacyjnego
- Dajmy dziecku możliwość ćwiczenia mowy – reagujmy na gaworzenie niemowlęcia, prowokujmy je do wydawania nowych dźwięków , nagradzajmy za każdą udaną próbę . Dzieci , które maja problemy z porozumiewaniem się z otoczeniem stają się sfrustrowane, często tracą także motywację do nauki mowy.
- Motywacja – pokażmy dziecku, że może zrealizować swoje potrzeby wykorzystując mowę, a nie krzyk, gest czy płacz. Zwiększy to jego motywację do uczenia się mowy
- Ważnym czynnikiem jest stan zdrowia dziecka i jego poziom inteligencji
- Środowisko , w którym dziecko przebywa – wiąże się to ze wzorami do naśladowania i motywacją do mówienia
- Chęć komunikacji z otoczeniem i poziom stymulacji dziecka przez otoczenie
- Model rodziny i metody wychowawcze – styl wychowania autorytarny działa wręcz hamująco na rozwój mowy
- Osobowość dziecka
Jeśli w odpowiednim czasie zapewnimy dziecku dobre wzory do naśladowania, będziemy korygować pojawiające się błędy, a swoją postawą zwiększymy motywację dziecka do nauki mowy, istnieje duże prawdopodobieństwo, że rozwój mowy będzie przebiegał prawidłowo.
U wszystkich dzieci proces uczenia się mowy przebiega w tych samych etapach, chociaż tempo rozwoju mowy, zasób słownictwa, poprawność użycia struktur gramatycznych jest różna i charakterystyczna dla danego dziecka. Obserwujemy też różne okresy zastoju i nasilenia w trakcie tego procesu, kiedy brak jakichkolwiek postępów lub wręcz przeciwnie, dziecko bardzo szybko robi postępy. Etapy te związane są z ogólnym rozwojem dziecka, np. nauką chodzenia.
Aby mowa dziecka rozwijała się poprawnie, w odpowiednim tempie, powinniśmy podjąć odpowiednie kroki w tym kierunku. Już od najmłodszych lat otaczajmy dziecko „kąpielą„ słowną: mówmy do niego podczas zabiegów pielęgnacyjnych, w kąpieli, w trakcie zabaw, spacerów. Opowiadajmy mu co widzimy, co robimy, do czego służą przedmioty, które w danym momencie używamy. Przemawiajmy głosem spokojnym, stonowanym wymawiając wyrazy powoli i wyraźnie. Aby dostarczać dziecku prawidłowych bodźców dźwiękowych dużo mu śpiewajmy, nućmy piosenki. Opowiadajmy bajki, oglądajmy z dzieckiem książeczki nazywając zwierzęta, kolory, przedmioty, które są na obrazkach. Rodzice powinni zwracać szczególną uwagę na swoją wymowę – muszą mówić poprawnie, ponieważ są oni dla dziecka wzorem do naśladowania. Nie mogą sobie pozwalać na niedbalstwo w wymowie, używanie różnych niepoprawnych lub zniekształconych form językowych. Nie powinni również zbytnio spieszczać mowy, używać dużej ilości zdrobnień. Dajmy dziecku poprawny model językowy od najmłodszych lat.
Mimo szybkiego tempa życia starajmy się znaleźć czas na wysłuchanie naszego dziecka. Niech nam opowie co mu się przydarzyło w przedszkolu, jaką bajkę czytało, w co się bawiło. Nie okazujmy zniecierpliwienia lub obojętności dziecku, które chciałoby się z nami podzielić swoimi spostrzeżeniami, uczuciami, ponieważ taka postawa może tylko prowadzić do zahamowania rozwoju mowy.
Jeżeli dziecko źle wymawia jakąś głoskę nie każmy powtarzać mu błędnych wyrazów, ponieważ będzie sobie ono utrwalało złą wymowę. Dziecko niedostatecznie różnicujące dźwięki mowy, nie przygotowane pod względem artykulacyjnym do wymawiania trudniejszych głosek, zmuszane do ich artykulacji będzie je tylko jeszcze bardziej zniekształcać, a „ćwiczenie” takiej wymowy utrwalają jedynie złe nawyki artykulacyjne i niepotrzebnie wydłużają terapię logopedyczną . Utrwalą się złe nawyki mowne , które trudne są do korekty i wydłużają one czas trwania terapii logopedycznej.
W przypadku dzieci leworęcznych, w okresie kształtowania się mowy niewskazane jest zmuszanie ich do pisania prawą ręką, ponieważ może to zaburzyć funkcjonowanie mechanizmu mowy co w konsekwencji doprowadza do różnorodnych zaburzeń mowy. Należy przestrzegać dominacji strony u dzieci po konsultacji z psychologiem. Ucząc dziecko nowych literek zwracajmy uwagę na prawidłowe brzmienie głosek. W ten sposób dostarczamy im prawidłowych wzorców, np. wymawiajmy krótko „ t” bez elementu wokalicznego „ –y” (co w brzmieniu da nam „ ty” ). Jeśli bowiem dziecko nauczy się złego głoskowania w przyszłości może mieć kłopoty z syntezą i analizą słuchową wyrazów , a to może prowadzić do trudności w nauce czytania i pisania.
Luiza